Endoproteza kolana – czym jest, rodzaje, wskazania i przebieg operacji

Endoproteza kolana – co to takiego?

Endoproteza kolana to sztuczny implant, który zastępuje zniszczone lub niewydolne elementy naturalnego stawu kolanowego. Składa się zazwyczaj z trzech części: elementu udowego i piszczelowego wykonanego ze stopów metali (tytan, chrom, nikiel, wanad) oraz wkładki polietylenowej, która znajduje się pomiędzy nimi i odpowiada za amortyzację oraz płynność ruchu.

Zabieg wszczepienia endoprotezy, czyli endoprotezoplastyka, ma na celu przywrócenie funkcji stawu, zmniejszenie dolegliwości bólowych i poprawę jakości życia osoby zmagającej się z chorobą zwyrodnieniową kolana. Implanty są zaprojektowane tak, by jak najdokładniej odtworzyć naturalne biomechaniczne i kinematyczne właściwości stawu.

Polecane: Endoproteza stawu kolanowego – ile kosztuje prywatnie? Poznaj ceny

Rodzaje endoprotez kolana

Istnieje kilka typów endoprotez kolana, które różnią się budową oraz zakresem ingerencji w staw. Wybór odpowiedniego rozwiązania zależy od wieku pacjenta, stopnia zniszczenia stawu, poziomu aktywności fizycznej i ogólnego stanu zdrowia.

Najczęściej stosuje się:

• Endoprotezę całkowitą (TKA) – zastępuje wszystkie powierzchnie stawowe.
• Endoprotezę częściową (UKA) – wymieniana tylko w obrębie uszkodzonej części stawu, zwykle przy mniejszym zaawansowaniu zmian ograniczonych do jednego przedziału kolana.

Różnice dotyczą także sposobu mocowania implantu:

• Protezy cementowe – osadzane za pomocą specjalnego „kleju” (cementu kostnego),
• Protezy bezcementowe – które zrastają się z kością pacjenta.

Endoprotezy różnią się także stopniem związania między elementami. W przypadku niestabilności stawu kolanowego konieczne może być zastosowanie implantu o większym stopniu związania:

• endoprotezy niezwiązane (anatomiczne),
• półzwiązane,
• zawiasowe (całkowicie związane).

Wskazania do endoprotezoplastyki kolana

Endoproteza kolana jest rozwiązaniem stosowanym wtedy, gdy inne metody leczenia przestają przynosić rezultaty. Zabieg ten rozważa się zazwyczaj w przypadku:

• Zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej stawu (gonartrozy) – objawiającej się postępującym zużyciem chrząstki stawowej, bólem stawu, zaburzeniem osi kolana oraz znacznym ograniczeniem ruchu.
• Reumatoidalnego zapalenia stawów – przewlekłej choroby autoimmunologicznej, która prowadzi do trwałych uszkodzeń struktur stawowych.
• Martwicy kości – zaburzeń ukrwienia prowadzących do obumierania tkanki kostnej w obrębie stawu.
• Złożonych urazów kolana lub złamań śródstawowych – szczególnie takich, których nie można skutecznie wyleczyć metodami zachowawczymi.
• Braku poprawy po długotrwałym leczeniu nieoperacyjnym – jeśli rehabilitacja, farmakoterapia czy zmiana stylu życia nie przynoszą ulgi w bólu ani poprawy sprawności.

Choć endoprotezoplastyka najczęściej wykonywana jest u osób starszych, zdarzają się sytuacje, w których zabieg ten przeprowadza się u młodszych pacjentów, zwłaszcza wtedy, gdy ograniczenia ruchowe znacząco wpływają na jakość ich życia.

Przeciwwskazania do zabiegu

Mimo że endoprotezoplastyka kolana jest stosunkowo bezpieczną procedurą, nie każdy pacjent może zostać zakwalifikowany do operacji. Istnieje szereg przeciwwskazań, które mogą wykluczyć możliwość przeprowadzenia zabiegu lub znacząco zwiększyć ryzyko powikłań.

Do najważniejszych przeciwwskazań należą:

• Aktywne infekcje w organizmie – obecność ogniska zakażenia zwiększa ryzyko powikłań bakteryjnych po wszczepieniu implantu.
• Zaawansowana osteoporoza – osłabienie struktury kostnej może utrudniać prawidłowe osadzenie endoprotezy.
• Poważne schorzenia układu krążenia i oddechowego – szczególnie niewyrównane, mogą stanowić ryzyko w trakcie znieczulenia.
• Zaburzenia neurologiczne – które utrudniają kontrolę nad mięśniami i wpływają na stabilność kończyny dolnej.
• Zbyt młody wiek pacjenta przy jednoczesnym braku wyraźnych uszkodzeń stawu – zbyt wczesne wszczepienie protezy może prowadzić do konieczności ponownej operacji w przyszłości.

Każda decyzja o przeprowadzeniu zabiegu powinna być poprzedzona dokładną oceną stanu zdrowia oraz indywidualną analizą ryzyka, prowadzoną przez lekarza ortopedę i anestezjologa.

Jak przebiega operacja wszczepienia endoprotezy kolana?

Zabieg wszczepienia endoprotezy kolana jest planowany z wyprzedzeniem i poprzedzony szeregiem badań, morfologia, jonogram, określenie parametrów krzepnięcia krwi, badanie moczu, EKG, RTG oraz konsultacje specjalistyczne. Na podstawie wyników lekarz ustala, czy pacjent może zostać bezpiecznie poddany operacji.

Sama operacja trwa zazwyczaj około jednej godziny i wykonywana jest w znieczuleniu podpajęczynówkowym lub ogólnym. W jej trakcie chirurg usuwa uszkodzone powierzchnie stawowe – zarówno kości udowej, jak i piszczelowej – oraz ewentualnie uszkodzona powierzchnię rzepki. Następnie na ich miejsce osadza odpowiednio dopasowany implant, często przy użyciu cementu kostnego lub metodą bezcementową.

Po zamocowaniu endoprotezy i sprawdzeniu jej stabilności rana zostaje zamknięta warstwowo, a na kolano zakładany jest opatrunek uciskowy. Już kilka godzin po zabiegu pacjent może być pionizowany pod kontrolą fizjoterapeuty, co pozwala na szybsze odzyskiwanie sprawności.

Indywidualizacja zabiegu – nowoczesne podejście

Współczesna endoprotezoplastyka kolana może być dostosowana do indywidualnej anatomii i biomechaniki pacjenta. Zamiast klasycznego, tzw. podejścia mechanicznego – polegającego na ustawieniu kończyny w sztucznie wyznaczonej osi mechanicznej – coraz częściej stosuje się tzw. alignment kinematyczny. Technika ta respektuje naturalne ułożenie stawu i odtwarza fizjologiczną oś kończyny, co może przekładać się na większą satysfakcję pacjenta i lepsze „odczuwanie” stawu po zabiegu.

Dodatkowo, zabieg może być przeprowadzony z użyciem małoinwazyjnych dostępów chirurgicznych, takich jak subvastus lub midvastus, które pozwalają uniknąć przecinania mięśnia czworogłowego uda. Dzięki minimalizacji uszkodzeń tkanek miękkich możliwe jest ograniczenie bólu pooperacyjnego, szybszy powrót do sprawności oraz krótszy okres rehabilitacji.

Rehabilitacja po endoprotezoplastyce kolana

Rehabilitacja to kluczowy etap leczenia, bez którego nawet najlepiej przeprowadzony zabieg nie przyniesie oczekiwanych efektów. Rozpoczyna się ona niemal natychmiast – już w pierwszej dobie po operacji pacjent zachęcany jest do wstawania z łóżka i wykonywania prostych ćwiczeń aktywizujących kończynę.

Proces usprawniania trwa zwykle od kilku tygodni do kilku miesięcy, a jego intensywność dostosowywana jest indywidualnie. Na początku stosuje się ćwiczenia bierne i czynne zwiększające zakres ruchu w stawie oraz wzmacniające mięśnie uda i łydki. Z czasem wprowadza się trening chodu, najpierw z pomocą kul, później samodzielnie.

Regularne ćwiczenia prowadzone przez fizjoterapeutę, uzupełnione o samodzielną aktywność w domu, mają na celu nie tylko przywrócenie sprawności, ale też zapobieganie przykurczom, zanikom mięśni i zakrzepicy. Efekty rehabilitacji są najlepiej widoczne u pacjentów zaangażowanych, którzy przestrzegają zaleceń i utrzymują systematyczność ćwiczeń.

Jak długo „działa” endoproteza kolana i czy trzeba ją wymieniać?

Wielu pacjentów zastanawia się, na jak długo wystarcza endoproteza kolana i czy konieczna będzie jej wymiana w przyszłości. Nowoczesne implanty charakteryzują się wysoką trwałością – szacuje się, że mogą służyć od 15 do nawet 25 lat, w zależności od rodzaju materiału, precyzji operacji oraz stylu życia pacjenta.

W przypadku osób młodszych i bardziej aktywnych fizycznie zużycie mechaniczne może postępować szybciej, co zwiększa prawdopodobieństwo potrzeby ponownej operacji – tzw. rewizyjnej endoprotezoplastyki. Warto jednak zaznaczyć, że wielu pacjentów przez kilkanaście lat funkcjonuje z endoprotezą bez większych ograniczeń, pod warunkiem że stosują się do zaleceń lekarskich i nie przeciążają operowanego stawu.

Regularne wizyty kontrolne, właściwa rehabilitacja i unikanie nadmiernych obciążeń pozwalają maksymalnie wydłużyć żywotność implantu i uniknąć powikłań.

Innowacyjne podejście do operacji kolana – moja praktyka

W mojej praktyce ortopedycznej duży nacisk kładę na indywidualne podejście do pacjenta i zastosowanie technik, które maksymalizują szanse na szybki powrót do sprawności. Preferuję wykonanie zabiegu z małoinwazyjnego dostępu subvastus oraz – tam, gdzie to możliwe – wykorzystanie alignmentu kinematycznego i nowoczesnych implantów personalizowanych. Dzięki temu wielu moich pacjentów wraca do codziennego życia szybciej, z mniejszym bólem i większym zadowoleniem z efektów leczenia.

Podsumowanie – co warto wiedzieć o endoprotezie kolana?

Endoprotezoplastyka kolana to skuteczna i bezpieczna metoda leczenia zaawansowanych uszkodzeń stawu kolanowego, szczególnie w przypadku choroby zwyrodnieniowej, reumatoidalnego zapalenia stawów czy poważnych urazów. Choć sama decyzja o operacji może budzić obawy, warto mieć świadomość, że dla wielu pacjentów oznacza ona szansę na odzyskanie sprawności, samodzielności i życia bez bólu.

Zabieg ten wymaga jednak odpowiedniego przygotowania i zaangażowania w proces rehabilitacji. Im lepiej pacjent współpracuje z zespołem medycznym, tym większa szansa na szybki i trwały powrót do codziennej aktywności. Nowoczesne implanty kolanowe charakteryzują się wysoką trwałością, a postęp technologiczny sprawia, że operacje są coraz bardziej precyzyjne i mniej obciążające dla organizmu.

Jeśli więc dotychczasowe metody leczenia nie przynoszą ulgi, warto rozważyć konsultację ortopedyczną i sprawdzić, czy endoproteza kolana może być odpowiednim rozwiązaniem.